भोगवटा प्रमाणपत्र म्हणजे काय? | Occupancy Certificate In Marathi

भोगवटा प्रमाणपत्र म्हणजे काय? | Occupancy Certificate In Marathi : आपण घर, जमीन किंवा कोणत्याही मालमत्तेचा व्यवहार करत असताना अनेक कागदपत्रांची आवश्यकता भासते. त्यापैकीच एक महत्वाचे दस्तऐवज म्हणजे भोगवटा प्रमाणपत्र. 

ही संज्ञा खूप वेळा आपण ऐकतो पण अनेकांना याचा नेमका अर्थ, उपयोग आणि प्रक्रियेबाबत माहिती नसते. हा लेख आपण याच गोष्टींचा सविस्तर अभ्यास करण्यासाठी तयार केला आहे.

भोगवटा प्रमाणपत्र म्हणजे काय?

भोगवटा प्रमाणपत्र म्हणजे एखाद्या व्यक्तीने एखादी मालमत्ता किती काळापासून वापरत आहे याचे अधिकृत प्रमाण. यामध्ये ती व्यक्ती संबंधित मालमत्तेवर किती वर्षांपासून अधिकृत ताबा ठेवून आहे आणि त्या कालावधीत तो ताबा वादमुक्त होता का, याची माहिती असते.

भोगवटा प्रमाणपत्र हे मुख्यतः नगरपालिका, ग्रामपंचायत, किंवा महसूल विभागाकडून दिले जाते. हे प्रमाणपत्र मिळाल्याने व्यक्ती त्या मालमत्तेचा अधिकृत भोगकर्ता असल्याचे सिद्ध होते.

भोगवट्याचा अर्थ :

‘भोगवटा’ या शब्दाचा अर्थ आहे - मालमत्तेचा ताबा, उपयोग व व्यवस्थापन. म्हणजेच तुम्ही ज्या जमिनीवर राहता, शेती करता, घर बांधले आहे, ती मालमत्ता तुम्ही प्रत्यक्षात वापरत आहात. हाच वापर जर एका विशिष्ट कालावधीसाठी सातत्याने केला गेला असेल आणि तो वादमुक्त असेल, तर तुम्हाला त्या मालमत्तेचा भोगवटा प्रमाणित करता येतो.

भोगवटा प्रमाणपत्र का आवश्यक आहे?

1. वारसाहक्कासाठी – जेव्हा एखादी मालमत्ता वारसाहक्काने हस्तांतरित केली जाते, तेव्हा भोगवटा प्रमाणपत्र आवश्यक ठरते.
2. जमीन विक्रीसाठी – जमीन विक्री करताना हे दाखवावे लागते की मालमत्ता तुम्ही वापरत होतात.
3. कर्ज घेण्यासाठी – बँका किंवा वित्तसंस्था कर्ज देताना भोगवटा प्रमाणपत्र मागतात.
4. न्यायालयीन बाबतीत – मालमत्तेसंबंधी खटल्यांमध्ये हे दस्तऐवज पुरावा म्हणून वापरले जाते.
5. जमीन नोंदणीसाठी – जमीन महसूल खात्यामध्ये नोंदणी करताना हे प्रमाणपत्र आवश्यक असते.
6. पुनर्वसन योजनेसाठी – सरकारी पुनर्वसन योजनांमध्ये याचा उपयोग केला जातो.

भोगवटा प्रमाणपत्र कोण देतो?

• तहसील कार्यालय (Talathi / Circle Officer)
• ग्रामपंचायत
• महसूल विभाग (Revenue Department)
• नगरपालिका / नगर परिषद

प्रमाणपत्र कुठल्या कार्यालयातून मिळेल हे त्या मालमत्तेच्या क्षेत्रफळावर आणि शहर किंवा गावाच्या स्थानिक प्रशासनावर अवलंबून असते.

भोगवटा प्रमाणपत्र मिळवण्याची प्रक्रिया :

1. अर्ज सादर करणे

भोगवटा प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी संबंधित तहसीलदार कार्यालयात किंवा ग्रामपंचायतीमध्ये अर्ज करावा लागतो.

2. आवश्यक कागदपत्रे

अर्जासोबत खालील कागदपत्रे जोडणे आवश्यक आहे:

• मालमत्तेची सात बारा उतारा (7/12 extract)
• फेरफार उतारा (Ferfar)
• आधार कार्ड / ओळखपत्र
• रहिवासी दाखला
• मालमत्तेचा ताबा दर्शवणारी कोणतीही पावती (उदा. पाणी, वीज, कर भरणा)
• शपथपत्र (Affidavit)
• वारस प्रमाणपत्र (जर मालमत्ता वारशात मिळालेली असेल तर)

3. स्थळ पाहणी (Site Inspection)

स्थानिक अधिकारी (तलाठी किंवा मंडल अधिकारी) मालमत्तेची पाहणी करतो आणि प्रत्यक्ष भोगवटा आहे की नाही हे तपासतो.

4. अधिकाऱ्यांची शिफारस व प्रमाणपत्र जारी

तपासणीनंतर अहवाल तयार केला जातो. योग्य वाटल्यास भोगवटा प्रमाणपत्र दिले जाते.

भोगवटा प्रमाणपत्राचे स्वरूप :

भोगवटा प्रमाणपत्रात खालील गोष्टी नमूद असतात:

• अर्जदाराचे पूर्ण नाव
• मालमत्तेचा पत्ता
• मालमत्तेचा तपशील (सर्वे नं, गट नं, इ.)
• भोगवट्याचा कालावधी (किती वर्षे)
• कोणताही वाद नोंद आहे का
• अधिकार प्राप्त अधिकाऱ्याच्या सही व शिक्का

ऑनलाईन अर्ज करता येतो का?

होय, महाराष्ट्र सरकारने आपले सरकार सेवा केंद्र (Aaple Sarkar Portal) आणि MahaOnline Portal द्वारे ऑनलाईन अर्जाची सुविधा दिली आहे.

ऑनलाईन अर्ज करण्याची प्रक्रिया:

1. https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in या वेबसाइटला भेट द्या.
2. लॉगिन / नवीन नोंदणी करा.
3. "Revenue Department" निवडा.
4. "Occupancy Certificate / भोगवटा प्रमाणपत्र" या सेवेसाठी अर्ज करा.
5. आवश्यक माहिती भरा आणि स्कॅन केलेली कागदपत्रे अपलोड करा.
6. अर्जाची पावती डाऊनलोड करा.
7. ट्रॅकिंगसाठी अर्ज क्रमांक वापरू शकता.

भोगवटा प्रमाणपत्रासाठी लागणारा वेळ

भोगवटा प्रमाणपत्र मिळण्यास सामान्यतः १५ ते ३० दिवसांचा कालावधी लागतो. हे वेळ स्थानिक प्रशासनाच्या कामाच्या गतीवर अवलंबून असते.

काही महत्त्वाच्या गोष्टी

1. भोगवटा प्रमाणपत्र म्हणजे मालकी हक्क नाही, पण तो हक्क सिद्ध करण्यास मदत करू शकतो.
2. वादग्रस्त मालमत्तेसाठी हे प्रमाणपत्र मिळणे कठीण असते.
3. सातत्याने वापर आणि कर भरणे भोगवटा सिद्ध करते.
4. मृत व्यक्तीच्या नावाने असलेली मालमत्ता वारसदारांच्या नावे हस्तांतर करण्यासाठी आवश्यक असते.

निष्कर्ष

भोगवटा प्रमाणपत्र हे ग्रामीण व शहरी भागात मालमत्तेच्या व्यवहारात अत्यंत महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे. यामुळे व्यक्तीच्या ताब्याचा, वापराचा आणि संबंधित मालमत्तेवरील हक्काचा अधिकृत पुरावा तयार होतो. 

जर तुम्ही कोणत्याही मालमत्तेचा दीर्घकालीन वापर करत असाल आणि त्यावर कोणताही वाद नसेल, तर तुम्ही नक्कीच भोगवटा प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करू शकता.

हे प्रमाणपत्र तुमच्या मालमत्तेसंबंधीचे व्यवहार, न्यायालयीन बाबी, सरकारी योजना व फायदे मिळवण्यासाठी उपयुक्त ठरते. त्यामुळे वेळेत याची नोंद करून घेणे अत्यावश्यक आहे.